Zamanın içinde yürürken, bazı şehirler size yalnızca binalarını değil, düşüncelerini de gösterir. Gdańsk, Baltık Denizi kıyısında, ticaret yollarının kesiştiği bir şehir olmanın ötesinde, dünya felsefe tarihine bir isim armağan etmiştir: Arthur Schopenhauer.
Kaplumbağa Evi’nin Önünde
Świętego Ducha Sokağı’nda yürürken, sakin görünümlü bir evin önünde duruyorum. Burası, 22 Şubat 1788’de Arthur Schopenhauer’un doğduğu ev – halk arasında “Pod Żółwiem”, yani Kaplumbağa Evi olarak bilinir. Gdańsk’ın tarih kokan taş kaldırımlarında dolaşırken, o küçük bebekten dünya çapında bir filozof doğacağından henüz kimsenin haberi yoktu.
Bugün evin üzerinde dört dilde yazılmış bir hatıra levhası asılı. Bakarken düşünüyorum: Bir insanın doğduğu sokak, onun karakterini şekillendirir mi? Belki de Gdańsk’ın rüzgarı, onun hayatı boyunca taşıyacağı melankolinin ilk notasıydı.
Ailenin Sessiz Etkisi
Schopenhauer’un babası Heinrich Floris, güçlü ticari bağları olan bir tüccardı. Annesi Johanna ise edebiyatla ilgilenen entelektüel bir kadındı. Aile, o zamanın Gdańsk’ındaki saygın Alman topluluğunun içindeydi. Bu çevre, Arthur’un gözlem gücünü ve sorgulama yetisini besleyen ilk topraklar oldu.
Gdańsk Prusya’nın egemenliğine geçince, aile Hamburg’a taşındı. Ancak şehir belleğinde iz bırakmıştı bir kere… O ilk çocukluk yılları, Orunia’daki yeşil tepeler ve aile malikânesi, Schopenhauer’un ileriki yıllarda geliştireceği “irade” ve “acı” kavramlarına sessizce zemin hazırlamış gibiydi.
Bir Parkta Sonsuz Sessizlik
Gdańsk’a döndüğünüzde, yolunuzu Ronald Reagan Parkı‘na da düşürmelisiniz. Burada, Polonyalı heykeltıraş Bolesław Marschall tarafından yapılmış Schopenhauer’un bir heykeli yer alıyor. Granitten yapılmış bu soyut anıt, filozofun düşüncelerindeki derinliği ve yalnızlığını yansıtıyor. Üç katmanlı, sade ama etkileyici…
Heykelin önünde dururken içimde şu düşünce uyanıyor: Belki de insanı asıl şekillendiren, ardında bıraktığı sorulardır. Schopenhauer bize yaşamın neden acı verdiğini, iradenin neden bir zincir gibi ruhu sardığını sormayı öğretti. Ve belki bu soruların ilk tohumu, işte tam bu şehirde atıldı.
Düşüncelerle Şehri Dolaşmak
Gdańsk bugün, sadece bir tarih şehri değil; aynı zamanda Schopenhauer’un izini sürecekler için felsefi bir durak. Doğduğu evin önünde bir dakikalık sessizlik… Reagan Parkı’ndaki granit yüz… Eski şehirde yürürken, onun düşüncelerinin yankılandığını hissediyorsunuz.
Schopenhauer’un meşhur eseri “İrade ve Tasarım Olarak Dünya”, bu şehrin katmanlı ruhunu taşır gibi. Gdańsk’ın taşlarında, evlerinde, parklarında o metafizik sorular hâlâ dolaşmakta.
Ziyaret Notu:
-
Doğduğu Ev: Świętego Ducha 45/47, Gdańsk – günümüzde özel mülk, yalnızca dışarıdan görülebilir.
-
Heykeli Görmek İçin: Ronald Reagan Parkı, Przymorze bölgesi – halka açık.
-
Ekstra Güzergah: Orunia parkları ve eski Alman evlerinin bulunduğu mahalleler, düşünsel bir yürüyüş için ideal.
